SAMATYA ESEKAPI HADIM İBRAHİM PAŞA MEDRESESİ

Hadım İbrahim Paşa Medresesi; İstanbul Suriçi Samatya İsakapı Mahallesi Etyemez Tekkesi Sokağında Cerrahpaşa Tıp Fakültesi’nin yanında 1560 tarihinde inşa edilmiştir. Medrese Esekapı Medresesi adıyla anılmaktadır.

1560 yılında, Kanuni Sultan Süleyman’ın vezirlerinden Tavaşi adıyla bilinen Hadım İbrahim paşa tarafından yaptırılmıştır. Önce burada bulunan manastır mescide çevrilmiştir, mescidin hemen yanına da bu medrese inşa edilmiştir. Mescidin camiye çevrilmesi ise, Sabih Ali Efendi’nin 18.yüzyıl ortalarında mescide bir minber eklenmesiyle olmuştur.

Kanuni’nin kız kardeşi Fatma Sultan ile evlenerek saraya damat olan İbrahim Paşa 1563 yılında vefat etmiştir. Silivrikapı’da bulunan Camisinin haziresine gömülmüştür.

Mimar Sinan ‘ın manastırın mescide çevrilmesinden sonra yeni yapılan binalarla eskiler arasında mimari uyum sağlama konusunda büyük bir başarı gösterdiği kabul edilmektedir. Külliye, bu manada da Bizans ve Osmanlı mimarisinin kaynaştırmıştır.

Kitabesi günümüze gelememiş olan medrese, taş ve tuğladan inşa edilmiştir. Kubbeli ve ocaklı 11 oda ve mescidin karşısındaki kare planlı, büyük ve kubbeli dershaneden oluşmaktadır. Kaynaklarda avluda bir de su kuyusu görülmektedir.

1562 tarihli vakfiyesine göre medresede 10 talebe ve bir bekçi ikamet ederken, 1972 yılında İbrahim Paşa Medresesi’nin on odasından 6’sı kullanılmaktaydı. Başta depremler olmak üzere çeşitli sebeplerle defalarca restore edilmiştir. İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Adli Tıp Kurumu içinde yer almaktaydı.

ÇEMBERLİTAŞ KÖPRÜLÜ MEHMET PAŞA KÜLLİYESİ MEDRESESİ

Köprülü Mehmet Paşa Medresesi; İstanbul Suriçi Çemberlitaş Divanyolu Caddesine cepheli olarak 1661 tarihinde Sadrazam Köprülü Mehmet Paşa tarafından inşa ettirilen Külliyenin bir yapısıdır. Medreseye Peykhane Sokaktan girilmektedir. Köprülü Mehmet Paşa Külliyesi, cami, medrese, kütüphane, çeşme, türbe, vezirhan ve dükkanlardan meydana gelmektedir. Medrese ilk başta bir Darül hadis olarak inşa edilmiştir. Külliye mimarının Mustafa Ağa olduğu iddiası bulunmaktadır.

Köprülü Mehmet Paşa 1578 yılında bugün Arnavutluk’ta kalmış olan Berat Sancağın’da doğmuştur. Devlete senelerce hizmet ettikten sonra emekli olmuştur. Sultan IV.Mehmet döneminde ülkedeki istikrarsızlıklar bir türlü çözülemediği için kendisine Sadrazamlık görevi teklif edilmiştir. Köprülü Mehmet Paşa geniş yetkilerle bağımsız çalışma imkanı verilirse bu görevi kabul edeceğini bildirmiştir. Bunun üzerine devlet yönetimine geçen Paşa devleti istikrara kavuşturmuştur. Köprülü Fazıl Ahmet Paşa, Amcazade Hüseyin Paşa ve Merzifonlu Kara Mustafa Paşa isimli devlet adamları göreve gelmiştir.

Medrese Peykane Sokaktan girildiğinde sağda dükkanlar solda ise Dershane mescidi bulunur. Bu mescit medreseye göre büyük tasarlanmıştır.  Medrese avlusunun da L formunda yerleştirilmiş 10 adet medrese hücresi bulunmaktadır. Aslında bugüne gelemeyen 2 hücre yol yapımları sırasında istimlak edilmiştir. Medrese avlusunun Divanyolu’na bakan cephesi bugün külliyenin haziresidir. 

Medrese 1792 tarihinde 10 mermer hücre sahibi ve 4 müstahdem, 1869’da ise bir dersiam ve 35 talebe bulunmaktadır. 1914 tarihli teftiş raporunda ise 25 talebe tespit edilmiştir. Medrese 1984 yılından bu yana Kubbe Altı Akademisi tarafından eğitim hizmetlerinde kullanılmaktadır.

EYÜP NİŞANCA ÇANKIRILI MUSTAFA RASİH EFENDİ MEDRESESİ

Kangırılı Mustafa Efendi Medresesi ve Çankırılı Mustafa Rasih Efendi Medresesi;  İstanbul, Eyüp Nişanca Nişancı Mustafa Paşa Caddesi ile Davut Ağa Caddesi’nin birleştiği yerde bulunan yapı adasında inşa edilmiştir. İnşa tarihi takriben 1650 yıllarına tarihlenmektedir. Medreseyi Damat Mustafa Rasih Efendi yaptırmıştır.

Damat Mustafa Rasih Efendi Çankırı’dan İstanbul’a geldiğinde Şeyhülislam Minkarizade Yahya Efendi'nin kızıyla evlendi. Müderris, Bursa kadısı ve İstanbul kadısı görevlerinde bulundu. Aynı yılın Kasım ayında Anadolu kazaskerliğine getirildi. Daha sonrada bu görevden alınarak Rumeli Kazaskerliği payesi verildi. Nisan 1652 yılında vefat etti. Mustafa Efendi'nin mahlasının Rasih olduğu bilinmektedir. Şeyhülislam Minkarizade Yahya Efendi'ye damat olması dolayısıyla Kangırılı Mustafa Efendi soyundan gelen ve hemen hepsi de ilim ehli olan çocuk ve torunlarına Damatzadeler ismi verilmiştir.

Eyüp-Nişanca' da, Mustafa Paşa Mahallesi'nde ve aynı isimli cadde üzerinde "Kangırılı Mustafa Efendi Medresesi" adıyla bilinen bir medrese yaptırılmıştır. Medresenin yapılış tarihi 1652 yılından öncedir. Oğlu Ahmet Efendi, söz konusu medreseyi intisap ettiği Nakşibendi şeyhi Murat Efendi'ye tekke olarak tahsis etmiştir. Bu medrese bu tahsisten sonra 1702 tarihinde tekke olarak kullanılmaya başlanmıştır. Medrese yapısı orijinal değildir. Büyük bir olasılıkla sonrada restorasyon sırasında özgünlüğü bozulmuştur.

Medrese U şeklinde bir plan düzeninde olup, üzeri kubbelidir. Hücrelerin önünde kubbeli revaklar bulunuyordu. Bu revaklar XX. yüzyılın başlarında yıkılmış ve 1983 yılında da yeniden yapılmıştır. Orta avlu üstü kapatılmış medrese mimarisi ile alakası olmayan bir yapı ortaya çıkmıştır. Medrese girişinin karşısında bulunan Dershane ve üç yanda medrese hücreleri bulunur. Hücrelerin önünden revaklı kısımlar ve orta avlu halı ile kaplanmıştır. Avlunun üstü kapatıldığı için klasik medrese mimarisi yok olmuştur. Şuandaki haliyle bir düğün salonunu andırmaktadır.  Yapının iç ve dış hali Osmanlı Medrese mimarisine benzememektedir. Bu yapı 1702 tarihinden itibaren dergah olduğu için medrese teftiş sayıları da bulunmamaktadır. Medrese odalarının arkasındaki bahçede ise tekke şeyhinin cumbalı ahşap evi üç katlı ahşap bir meşrutası bulunuyordu. Bu meşruta da 1983 yılında yıkılmıştır.

Bugün Kuran kursu ve yüksek öğretim talebe yurdu olarak kullanılan yapı oldukça büyük bir alanda kuruludur. Medrese yüksek duvarlarla sokaklardan ayrılmıştır.